του Νίκου Βλάχου, Ψυχολόγου
«Ο θυμός κατορθώνει αυτό που ο φόβος ψιθυρίζει: Η εκδίκηση θα σε λυτρώσει. Μα η ελευθερία χρειάζεται κάτι πιο δύσκολο—ευθύνη».
Γιατί επανέρχεται πάντα το δίλημμα
Σε κάθε συνεδρία, είτε μιλάμε για διαζύγιο, είτε για επαγγελματική αδικία, ένα ερώτημα τρυπώνει πίσω από τις λέξεις: «Θέλω δικαιοσύνη ή απλώς να πονέσει ο άλλος όπως πόνεσα εγώ;»
Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Η δικαιοσύνη διεκδικεί ισορροπία· η εκδίκηση αποζητά συμψηφισμό πόνου. Η πρώτη χτίζει κοινότητα, η δεύτερη καμουφλάρει τη μοναξιά μας με θόρυβο.
Λέξεις–κλειδιά που μπερδεύουμε
- Θεραπεία ≠ ανακούφιση στιγμής
- Αποκατάσταση ≠ αντιγραφή πληγής
- Ευθύνη ≠ καταδίκη εαυτού
Χωρίς αυτά τα ξεκαθαρίσματα, η σύγχυση δικαιοσύνης–εκδίκησης γίνεται οικουμενική πανδημία (ναι, το τολμώ).
Υπαρξιακή ευθύνη: το αθέατο κόστος
Ο υπαρξισμός θυμίζει ότι ελευθερία σημαίνει διηνεκής βάσανος επιλογής. Αν ζητήσεις δικαιοσύνη, οφείλεις να αποδεχθείς αποτέλεσμα που ίσως δεν σε «δικαιώνει» συναισθηματικά. Αν προτιμήσεις εκδίκηση, πρέπει να κουβαλήσεις τον ρόλο του τιμωρού—όχι για ένα λεπτό, αλλά για πάντα.
Σκληρή αλήθεια: Η πράξη εκδίκησης μάς αλυσοδένει στο συμβάν ακριβώς τη στιγμή που προσποιούμαστε ότι κλείνουμε λογαριασμούς.
Πέντε υπαρξιακά ερωτήματα–καθρέφτες
- Ποια βασική αξία πιστεύω ότι παραβιάστηκε;
- Τι φοβάμαι ότι θα συμβεί αν δεν «πάρω το αίμα μου πίσω»;
- Πόσο με ορίζει ο ρόλος του θύματος;
- Ποιον άνθρωπο θέλω να δω στον καθρέφτη σε δέκα χρόνια;
- Σε ποιον κόσμο συμβάλλω με την επιλογή μου;
Αν δεν απαντήσεις ειλικρινά, η πράξη, όποια κι αν είναι, θα παραμείνει αυθαίρετη.
Το κοινωνικό κλίμα δεν βοηθά
Ας είμαστε ωμοί. Ζούμε σε μια κουλτούρα clickbait. Η «κάθαρση» πουλάει· οι δικαστικές αίθουσες είναι βαρετές τηλεοπτικά. Όταν το timeline σου γεμίζει «καλά να πάθει», η εκδίκηση δείχνει τάχα συλλογικά εγκεκριμένη. Όμως η κοινότητα του διαδικτυακού όχλου εξαφανίζεται στο πρώτο scroll. Εσύ μένεις μόνος με τα απόνερα της πράξης σου.
Αντίδοτο: το τρίπτυχο «Διάλογος – Διαδικασία – Μετάνοια»
- Διάλογος με το εσωτερικό σου ήθος πριν πατήσεις την «σκανδάλη».
- Διαδικασία δικαιοσύνης, όσο αργή κι αν είναι. Η βραδύτητα προστατεύει από την παρόρμηση.
- Μετάνοια, όχι ως αυτομαστίγωμα, αλλά ως συνεχής επανεναρμόνιση με τις αξίες σου.
Χωρίς το τρίπτυχο, οι πράξεις μας μοιάζουν με αυτοκινητιστήρια χωρίς οδόστρωμα.
Πρακτικές ασκήσεις για τον αναγνώστη
- Γράψε ένα γράμμα (που δεν θα στείλεις) στον «θύτη». Στόχος: να ξεχωρίσεις συναίσθημα από αίτημα.
- Χρονολόγησε τα στάδια της σύγκρουσης. Όταν δεις το παρελθόν με νήματα και όχι πυροτεχνήματα, η ένταση πέφτει.
- Προσομοίωσε δύο σενάρια: Εφαρμόζω εκδίκηση vs. Εμπιστεύομαι τη δικαιοσύνη. Κατέγραψε πώς νιώθεις δώδεκα μήνες μετά σε κάθε σενάριο. Δεν θα αρέσει η διαφορά, μα θα σε αφυπνίσει.
Κλείνοντας χωρίς ωραιοποίηση
Η δικαιοσύνη δεν υπόσχεται ευφορία, μόνο δυνατότητα συμβίωσης. Η εκδίκηση προσφέρει στιγμιαίο ηλεκτροσόκ επιβεβαίωσης, μα μετά αφήνει εγκαύματα. Η ευθύνη είναι το διόδιο ανάμεσα στα δύο: όποιον δρόμο κι αν πάρεις, θα πληρώσεις. Τουλάχιστον, πλήρωσε το κόμιστρο που σε πηγαίνει προς τον εαυτό που σέβεσαι να γίνεις.
Αν νιώθεις ότι στέκεσαι σ’ αυτό το υπαρξιακό σταυροδρόμι και χρειάζεσαι συνοδοιπόρο, επικοινώνησε μαζί μου. Η ευθύνη μπορεί να είναι βαριά, αλλά δεν χρειάζεται να τη σηκώσεις μόνος.