Ζαν-Πωλ Σαρτρ (1905-1980)
Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ (1905-1980) ήταν Γάλλος υπαρξιστής φιλόσοφος, συγγραφέας, δραματουργός και κριτικός. Αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές και αμφιλεγόμενες μορφές της φιλοσοφίας του 20ου αιώνα, με τις ιδέες του να ασκούν σημαντική επιρροή τόσο στο πεδίο της σκέψης όσο και στις τέχνες.
Τα πρώτα χρόνια και η διαμόρφωση της φιλοσοφίας του
Γεννημένος στο Παρίσι, ο Σαρτρ σπούδασε φιλοσοφία και έγινε καθηγητής. Ξεκίνησε να γράφει μυθιστορήματα και θεατρικά έργα, ενώ παράλληλα ανέπτυσσε τη φιλοσοφική του σκέψη. Το βιβλίο του “Το Είναι και το Μηδέν” θεωρείται κομβικό έργο του υπαρξιακού στοχασμού. Σε αυτό αυτό, παρουσίασε τις βασικές του έννοιες: την ύπαρξη προηγούμενη της ουσίας, τη ριζική ελευθερία και το άγχος που τη συνοδεύει.
Υπαρξισμός και η κεντρική θέση της Ελευθερίας
Ο Σαρτρ υποστήριξε ότι “η ύπαρξη προηγείται της ουσίας”. Δηλαδή, σε αντίθεση με τις παραδοσιακές φιλοσοφικές θεωρήσεις, δεν υπάρχει προκαθορισμένη ουσία ή ταυτότητα στους ανθρώπους. Αντίθετα, εσωτερική μας ουσία διαμορφώνεται μέσα από τις επιλογές μας. Είμαστε συνεχώς «εν τω γίγνεσθαι». Αυτή η ριζική ελευθερία, όμως, προκαλείει άγχος αφού βρισκόμαστε υπεύθυνοι για το ποιοι είμαστε.
Κακή Πίστη και Αυθεντικότητα
Για τον Σαρτρ, όταν μεταθέτουμε την ευθύνη των πράξεών μας σε εξωτερικές δυνάμεις ή κοινωνικού κανόνες, ζούμε με “κακή πίστη”. Η αυθεντική ζωή, αντίθετα, απαιτεί να αναλάβουμε την ελευθερία μας και τις ευθύνες μας με ειλικρίνεια προς τον εαυτό μας.
Πολιτική Δράση και Ακτιβισμός
Ο Σαρτρ υπήρξε έντονα πολιτικοποιημένη προσωπικότητα, υποστηρίζοντας τον σοσιαλισμό και τον μαρξισμό, αν και συχνά έρχονταν σε σύγκρουση οι ιδέες του για τη ριζική ελευθερία του ατόμου με μαρξιστικές θεωρίες. Έλαβε ενεργό μέρος σε πολιτικά κινήματα, όπως αυτό ενάντια στον Πόλεμο της Αλγερίας, και διατηρούσε στενή σχέση με τη Γάλλίδα φιλόσοφο και φεμινίστρια Σιμόν ντε Μποβουάρ.
Κληρονομιά
Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ ήταν μια πνευματική προσωπικότητα με μεγάλη επιρροή. Οι φιλοσοφικές του ιδέες για την ελευθερία, την ευθύνη και την αυθεντικότητα συνεχίζουν να προκαλούν σκέψη και συζητήσεις. Τα κείμενά του λογοτεχνίας εξακολουθούν να μελετώνται εκτενώς, προσφέροντας μια οξυδερκή και υπαρξιακή ματιά στην ανθρώπινη φύση. Αν και αμφιλεγόμενος, ο ρόλος του στην διαμόρφωση του σύγχρονου ανθρώπινου στοχασμού είναι αδιαμφισβήτητος.